12.10.2010

Zeytinin Anadolu'daki geçmişi

Zeytinyağı kültürünün Anadolu’daki geçmişi oldukça eskilere dayanıyor. İzmir Urla’da, Limantepe Höyüğü’nde yapılan kazıda, M.Ö. 3000-2000 yıllarına dayanan zeytincilikle ilgili ilkel buluntular ve sonraki dönemlere ait zeytinyağı depoları ortaya çıkarıldı. Kilis yakınlarındaki Oylum Höyük’te, yaklaşık M.Ö. 2500 yıllarına ait olduğu sanılan mezarlar içerisinde, ölü hediyesi olarak kaplara konulmuş zeytinler bulundu. Dünya üzerindeki en eski zeytinyağı tesisi (M.Ö. 6. yüzyıl) İzmir’in Urla ilçesi yakınlarındaki antik Klazomenai kentinde bulundu. İyonlar bu tesiste o dönemde kimsenin uygulamadığı çok ileri bir teknolojiyle zeytinyağı üretiyorlardı. Klazomenai’liler zeytinyağı ayrıştırma işleminde birleşik kaplar esasına göre çalışan üç gözlü bir düzenek geliştirerek ilk kesintisiz üretimi gerçekleştirmişlerdi. Toplanmış zeytinleri kırmak için aynı mil etrafında dönen taş silindirleri de ilk kez Klazomenai’liler kullanmıştı. Yapılan arkeolojik çalışmalarda Klozomenai’lilerin zeytinyağı sevkiyatında kullanmak için özel olarak ürettiği amforalardan çok sayıda bulunması Klozomenai’nin dünyanın en önemli zeytinyağı merkezlerinden biri olduğunu kanıtlıyor.

M.Ö. 334 yılında Antalya civarında da zeytincilik yapılıyordu. Bir efsaneye göre; bu tarihlerde Büyük İskender Perge’den Gordion’a giderken Antalya yakınlarındaki Termessos’u kuşatır. Termessos halkı Büyük İskender’le kararlı bir şekilde savaşır ve ona en seçme savaşçı askerleri ile iki kıymetli komutanını kaybettirir. Büyük İskender sonunda "Benim yolum çok uzun, ordumu bir kartal yuvası önünde harcayamam" diyerek kuşatmadan vazgeçer. Fakat, Termessoslular için zaferin faturası çok ağır olur. Büyük İskender’in ordusu çekilirken kent çevresindeki binlerce zeytin ağacını keser.